Week 2 en 3

Vorige week woensdag hadden we in Pretoria (hoofdstad) een afspraak met Sr. Alison. Zij is de contactpersoon vanuit de Southern African Catholic Bishops’ conference (SACBC). Jullie hoeven niet bang te zijn dat ik ineens bekeert ben, het geloof is hier in Zuid-Afrika erg belangrijk, het geeft mensen een houvast en steun. Wij werken alleen voor een katholieke organisatie. De SACBC probeert middels fondsen NGO’s (non government organisations) financieel te ondersteunen. Daarnaast biedt het SACBC ook andere diensten aan zoals educatie om het gevecht met HIV aan te gaan. Deze NGO’s zie je veel in Zuid-Afrika omdat de regering te weinig initiatieven opzet om de HIV-besmettingen te bestrijden. Mythes zoals: wanneer je doucht na de seks krijg je geen aids, je moet knoflook, bieten of citroensap gebruiken etcetera zijn aan de orde van de dag. In Nederland kan HIV een chronische behandelbare ziekte zijn waar een persoon oud mee kan worden. In ZA is het slechts een uitstel van executie (de levensduur wordt slechts met de Antiretroviral drugs enkele jaren verlengd). Hier in ZA is de gezondheidszorg niet zo goed als in Nederland. ZA heeft bijvoorbeeld maar 5 medicijnencocktails beschikbaar om de HIV-besmetting te remmen, in Nederland zijn er ongeveer 20 cocktails beschikbaar. Wanneer een lichaam resistent reageert op een bepaalde medicijnencocktail is de kans veel groter dat er geen geschikte medicijnen meer voor deze persoon beschikbaar zijn en dat deze persoon ziek wordt en uiteindelijk overlijdt. Met ons onderzoek proberen wij een beter beeld te krijgen van 3 onderwerpen, die volgens de literatuur er toe leiden dat mensen zich niet laten testen op HIV en zich niet laten behandelen tegen HIV. Maaike richt haar onderzoek op de social support die mensen krijgen uit hun sociale omgeving, Linda richt zich op de gezondheidsbeleving van Zuid-Afrikanen en ik richt me op de gender inequality (de ongelijkheid tussen man en vrouw). Wat betreft het onderzoek zal ik jullie niet te veel vermoeien! Op dit moment zitten we in de oriëntatiefase en proberen we met onze helpende handjes goodwill en vertrouwen te creëren om uiteindelijk zoveel mogelijk mensen te interviewen. Afgelopen donderdag heeft Basetsana (onze supervisor) ons meegenomen naar Phokeng (ook een kliniek naast Tapologo het centrale centrum). We zouden daar een rondleiding krijgen van zuster Christina (ouderwets gekleed met een zwarte lange rok, witte blouse en een wit kapje op haar hoofd). Christina had net een paar uur van te voren twee kinderen binnen gebracht gekregen. Ik noem ze maar even voor het gemak Tom en Morrison. Tom zit apathisch voor zich uit te staren op een stoeltje en Morrison ligt op de grond. Basetsana vertelt ons dat Tom (3 jaar oud) net aan de dood ontsnapt is. Zijn moeder had hem namelijk in the drain (wij denken dat het een wasmachine of iets met de afvoer van water moet zijn maar we durfden op dat moment niet echt door te vragen) gestopt om hem te vermoorden. Wonder boven wonder heeft hij het overleefd. Morrison (net een jaar geweest) was door zijn moeder in een hutje helemaal alleen achter gelaten. De jongetjes worden getest op HIV. Maaike, Linda en ik hadden in een soort van Afrikaanse Wibra allerlei ballonnen ingeslagen om deze aan de kinderen op de klinieken te geven. Tom en Morrison zijn de eersten waarvoor we de ballonnen opblazen. Toms motoriek is behoorlijk langzaam. Het lijkt net of hij niet weet hoe hij met een ballon moet spelen. Maaike ontfermt zich over hem en na een paar minuten verschijnt er een lach op zijn gezichtje. Ik sta met tranen in mijn ogen te kijken en probeer het huilen niet door te zetten. Morrison kijkt nog steeds even angstig. Hij kijkt zelfs niet eens om naar zijn ballon. Ik ga naast hem zitten op de grond en begin hem zachtjes over zijn buikje te wrijven. In de tussentijd overhandigt Linda medische spullen die ze vanuit het Utrechts Medisch Centrum heeft meegebracht. Deze spullen worden verdeeld over de 9 klinieken van Tapologo. Na ruim drie kwartier moeten de kinderen weg. We zien hoe ze de auto in gesleept worden, opweg naar vermoedelijk een kindertehuis. Na ons speeluurtje laat zuster Christina een nieuwe patiënt binnen. Op donderdag melden nieuwe patiënten zich namelijk aan. Een man van rond de 40 zit al een uur zenuwachtig te wachten. Ik heb met hem te doen. Hij wil zich laten testen op HIV. Christina legt de procedure aan ons uit. Van te voren krijgt hij een kort inleidend gesprekje en als blijkt dat hij HIV positief is, krijgt hij nog een gesprekje van een paar minuten. De test lijkt op een zwangerschapstest. Wanneer er twee streepjes zichtbaar worden is de man positief. Ik voel me een beetje ongemakkelijk dat wij staan te kijken terwijl dit moment voor deze man een omkeerpunt in zijn leven moet zijn. Er verschijnen twee streepjes op de test. Iedereen weet wat dat betekent. Ik vind het een beetje vreemd dat wij tegelijkertijd met deze man horen dat hij besmet is. We bedanken Christina hartelijk voor haar tijd en uitleg.

Afgelopen zondag stond er dan eindelijk een beetje ontspanning op ons programma. Helaas zonder Maaike. Maar Linda en ik zijn zondag 15 km gaan hiken op de Magaliesberg. Met mijn nieuwe berg/wandelschoenen moest dat appeltje eitje gaan worden. We vertrekken vroeg in de ochtend zodat we de warmte een beetje voor zijn. Na ongeveer twee maanden niet meer gesport te hebben, kneep ik hem wel een beetje. De hiketocht bleek helemaal de moeite waard te zijn. De tocht startte in een droog gebied waar we een aantal kilometer omhoog moesten lopen. In de pal hete zon merk je dan toch wel dat je toch wat meer aan je conditie moet werken. Na een paar kilometer brengt de tocht ons bij een watervalletje. We zien daar ook een grote salamander lopen. Vervolgens komen we in een kloof terecht. Met echte lianen. Ik verbeeld me dan ook dat ik even in een scene ben van Tarzan en Jane. Helaas dit keer wel zonder Tarzan maar in het gezelschap van Linda (ook erg gezellig). De stenen zijn glad maar het zicht mag er zeker wezen. De kloof is ook een stuk cooler dan de buitenlucht. Helaas zien we deze dag geen dieren. Volgende keer beter. Gisteren hebben we weer twee klinieken bezocht namelijk Ledig en Chaneng. Het opvallende bij Ledig was dat daar in verhouding tot de andere klinieken meer mannen zijn. Dit is dus een belangrijk verschijnsel voor mijn onderzoek. Waarom gaan mannen daar wel naar de kliniek? Na een kort gesprekje met één van de mannen daar wordt me duidelijk dat mannen banger zijn om hun HIV status te weten te komen. Vrouwen zorgen volgens hem beter voor zichzelf en voor hun kinderen. Hier wil ik dus nog meer van weten. Linda helpt weer mee met het opmeten van viral signs. Maaike en ik hebben onszelf een Melkertbaan toebedeeld door dossiers bij elkaar te zoeken en uit te delen. De sister in charge bedankt ons dat god drie engeltjes heeft gezonden want ze waren deze dag onderbezet. Tot onze verbazing zien we ineens 5 blanke mannen het terrein opkomen met een filmcamera. Het zijn Amerikanen die een priester komen interviewen en wat “plaatjes” willen schieten. De zwarte bevolking begint spontaan te zingen. “What do those people see, what we don’t see? They look very happy en hopefully”, zegt de Amerikaan voor de camera. Maaike en ik schieten bijna in de lach. Wat een evangelische vertoning hier. Wat wil je als je ziek bent, dan wil je beter worden en er voor vechten. De mannen signaleren ons snel en komen een praatje maken wat wij blanke meiden hier tussen deze bevolking doen. We vertellen in het kort over ons onderzoek en op z’n Amerikaans worden we belaagd met: “Great what you are doing here, very nice to meet you, good luck and god bless you!”. Bedankt, die kunnen we mooi in ons zak steken. Na Ledig bezoeken we Chaneng. Ik word door de sister in charge bij Lizzy geplaatst. Lizzy deelt de medicijnen uit. De mensen krijgen een briefje van de dokter en Lizzy verzamelt net als een apotheker de medicijnen en ARV’s. Ik krijg een snelstoomcursus en leer in een moordend tempo welke medicijnen er bestaan voor de bijwerkingen van een HIV besmetting. Je kunt het zo gek niet bedenken. Lizzy lijkt in het begin wat afstandelijk maar ineens vraagt ze: “When are you here again, do you come Wednesday, because you are really fast.” Gelukkig maar, ze waardeert het dat ik haar mee help. Na een paar uur vertelt ze me dat ze op haar viertiende verkracht is en een kind heeft gekregen van haar verkrachter. Ik durf haar niet te vragen of ze ook HIV positief is. Ik kijk haar lang in haar ogen maar heb geen medelijden. Voor me zit namelijk een ijzersterke vrouw die het beste van haar leven wil maken. Ik heb dus eerder bewondering. We kletsen tijdens het werken verder over koetjes en kalfjes. Om 15.00 uur zijn alle patiënten in de rij langs geweest om hun medicijnen op te halen. We zijn een uur eerder klaar dan normaal en Lizzy is zo blij dat ze me ineens spontaan een warme omhelzing geeft: “Thank you for helping me, I hope I will see you soon, maybe at Freedom park”. “Maybe, but I am sure you will see us very often these four months”, zeg ik terug. Ik ren naar Maaike en Linda die buiten op me wachten. Ook zij zijn klaar met hun taken. Het is tijd om naar huis te gaan. Thuis aangekomen maak ik een mega grote blunder met mijn goede gedrag. Onze huisbaas heeft ook poetsvrouwen in dienst en hij stuurt deze donkere poetsvrouwen twee à drie keer per week langs bij ons appartement. Bij binnenkomst is er een poets bezig in onze keuken. Omdat ik niet gewend ben dat iemand anders mijn afwas doet of ons huis opruimt, vind ik het niet nodig dat deze vrouw dat voor ons doet. Met de huisbaas hebben we afgesproken dat ze onze bedden zou verschonen en af en toe zou stofzuigen. We wilden haar namelijk ook geen werk uit handen nemen zodat ze uiteindelijk niet genoeg werk zou hebben. In mijn over enthousiasme (en wel met goede bedoelingen) kraam ik het volgende uit: “O, you don’t have to do the dishes hoor.” Onze poets kijkt me verdrietig aan en heeft het idee dat ze iets helemaal fout heeft gedaan. Terwijl ik haar juist met respect wilde behandelen en het niet mijn bedoeling was haar een rot gevoel te geven. Linda begint spontaan te lachen en zegt: “Mari, weet je wel wat je net tegen haar hebt gezegt?” “Eeehh, ja dat ze de afwas niet hoeft te doen.” “Tja maar “hoor” heeft in het Nederlands een andere betekenis dan in het Engels Mari.” Mmmm foutje! Zo zie je maar dat het toch af en toe even wennen is in deze nieuwe omgeving. Maar gelukkig kunnen we er wel om lachen.

Net (inmiddels is het nu woensdag en dit bovenstaande heb ik gisteren getypt) hebben we huisbezoeken gedaan. Samen met twee caregivers zijn we 3 mensen thuis gaan bezoeken. Het was heel gaaf om te zien hoe die mensen hier echt leven (lees niet in een blank villa bolwerk). Als eerste bezochte we een oude man van 63 die helemaal alleen woonde. Hij maakte grapjes en vond dat we veel vragen stelde (dit terwijl we nog niet eens met ons onderzoek zijn gestart maar alleen nog maar aan het orienteren zijn haha). Daarna kwamen we bij een jonge man van 39, zijn geliefde was al gestorven aan HIV en zijn kinderen kon hij vanwege zijn ziekte niet bezoeken. Als laatste zijn we naar Happy gegaan (een vrolijke jonge vent) die ons zijn seksleven helemaal uit de doeken deed ;). Niet helemaal natuurlijk maar hij was de eerste die openlijk over condoomgebruik durfde te praten. Gelukkig maar dat betekent dat er ook mensen zijn die over mijn onderwerp durven te praten. Nou ga ik er toch echt maar een eind aan breien! Ik hoop dat alles goed gaat in Nederland! Vanaf volgende week hebben we pas thuis internet..... jep balen maar dan is het tenminste wel goed geregeld. Want de meneer van het internetcafe waar we nu zitten gaat dan een antenne op ons dak plaatsen. Dus dan kan ik eindelijk met jullie gaan skypen!

Alle liefs,

uit afrika!